WEB TEKNOLOJİLERİ NELERDİR?
Günümüzde web sayfası tasarımında ya da mimarisinde kullanılan birçok dil ya da betik (script) mevcuttur. Bunlar genelde web teknolojileri olarak anılırlar.Bu yazımda sizlere kavramsal olarak internette birçok yerde adına rastlayabileceğiniz bu teknolojiler hakkında bilgiler vermeye çalışacağım.
HTML
Bir web sayfası tasarımında olmazsa olmazlardan ilki html (hyper text markup language) dir. Html dili (“”) küçüktür ve büyüktür işaretleri arasına eklenen etiket adı verilen İngilizce kısaltmalardan oluşan bir teknolojidir. Örneğin bir paragraf metni oluşturmak için
…paragraf metni…
yapısı kullanılır. Bu dil sayesinde internet sayfaları statik olarak tasarlanır. Html içerisine javascript, php, asp, vb. kodlar ile sayfalar daha etkileşimli hale getirilerek günümüz dinamik web sayfaları oluşturulmaktadır. Fakat işin temelinde ve olmazsa olmazı html’dir. HTML 4.01 versiyonunun ardından yaklaşık 20 yıl sonra gelen yeniliklerle HTML5.0 ile internet sayfaları ve web tarayıcılar da dönüşüme girmeye başlamıştır.
Örnek bir HTML5 sayfası |
<!DOCTYPE html>
<html>
<head>
<title>Pencere Başlığı</title>
</head>
<body>
<h1>MAKALE BAŞLIĞI</h1>
</body>
</html>
|
XML
Bağımsız bir kuruluş olan W3C (World Wide Web Consorsium) organizasyonu tarafından tasarlanan ve herkesin geliştirebileceği XML (eXtensible Markup Language), herkesin kendi sistemini oluşturabileceği, kendi etiketlerini (Örneğin ; <adresim>…</adresim>) tanımlayarak çok daha rahat ve etkin programlama yapabilecekleri ve bu belirlenen etiketleri kendi yapıları içerisinde standardize edebilecekleri esnek, genişleyebilir ve kolay uygulanabilir bir meta dildir.
Örnek XML ile yazılmış bir kitapçı veritabanı (kayıtlar tutabilir ve yayınlayabilirsiniz. |
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<kitap>
<adi>Puslu Kıtalar Atlası </adi>
<yazar>İhsan Oktay Anar</yazar>
<fiyat>13,99 TL</fiyat>
<yayinevi>İletişim Yayıncılık</yayinevi>
</kitap>
<kitap>
<adi>Aşkın Metafiziği</adi>
<yazar>Arthur Schopenhauer</yazar>
<fiyat>9 TL</fiyat>
<yayinevi>Ara Yayıncılık</yayinevi>
</kitap>
|
Javascript
Buradaki script kelimesi “betik” anlamına gelmektedir. En yaygın yanlışlardan birisi de JAVA programlama dili ile javascriptin birbirine yakınmış gibi gösterilmesidir. Fakat bunları yaratan firmalar bile farklıdır. İsim benzerliğinden başka hiçbir benzerlik yoktur. Javascript “c” programlama dilinin webe dönük olarak kullanılmaya çalışılması ile ortaya çıkmıştır. Bu betik dili sayesinde web tarayıcınızda (browser) bulunan bütün nesnelere (yazılara, resimlere, katmanlara, formlara) hareketlilik verebilir ya da birbiri ile etkileşim kurabilecek işler yaptırabilirsiniz. Bu betik dili ile web sayfaları ilk zamanlardaki pasif halinden daha etkileşimli ve kullanıcılara daha renkli işler sunmamızı sağlamıştır. Html içerisine ;
AJAX tekniği ile sayfadaki id=myDiv olan bölgede yer alan yazıyı değiştirmek. |
<!DOCTYPE html>
<html>
<head>
<script>
function loadXMLDoc()
{
var xmlhttp;
if (window.XMLHttpRequest)
{// code for IE7+, Firefox, Chrome, Opera, Safari
xmlhttp=new XMLHttpRequest();
}
else
{// code for IE6, IE5
xmlhttp=new ActiveXObject("Microsoft.XMLHTTP");
}
xmlhttp.onreadystatechange=function()
{
if (xmlhttp.readyState==4 && xmlhttp.status==200)
{
document.getElementById("myDiv").innerHTML=xmlhttp.responseText;
}
}
xmlhttp.open("GET","ajax_info.txt",true);
xmlhttp.send();
}
</script>
</head>
<body>
<div id="myDiv"><h2>BURADAKİ YAZIYI DEĞİŞTİR</h2></div>
<button type="button" onclick="loadXMLDoc()">DEĞİŞTİR</button>
</body>
</html>
|
PHP (Personal Home Page)
Web teknolojilerinin en büyük eksiği genelde client (istemci) tarafında çalışması ve bir kayıt sistemine (text dosya ya da veri tabanı) verileri kaydedememesi ve o verileri yeri gelince okuyamamasıdır. Bu eksiği günümüzde gideren ve kullanıcılar ile etkileşim sağlayarak; onlardan alınan bilgiyi ya da halihazırda bulunan bilgiyi onlara sunmak ya da bu bilgilerle işlemler yapabilmek için sunucu tarafında çalışan (Server Side Script) web programlama dilleri geliştirilmiştir. Bunların başında PHP teknolojisi gelmektedir. Linux sunucu sistemleri üzerinde çalışabilen, bu teknolojinin tercih edilme nedenleri ise; kısa ve anlaşılır kodlardan oluşması, çabuk kavranabilmesi, hızlı ve kolay yazılabilmesi gibi etkenler gelmektedir. Ayrıca özgür yazılımcılar tarafından da desteklenerek, bu dil kullanılarak günümüzde yazılan hazır CMS (Content Management Systems – İçerik yönetim sistemleri) ler geliştirilmektedir. Bunların başında WordPress hazır ve yönetilebilir blog-site sistemi, Phpnuke gibi hazır ve yönetilebilir forum sistemleri gelmektedir. Bu sistemler tamamen ücretsiz ve son derece etkileşimli ve de gelişime açık bir yapıya sahiplerdir. Bu nedenle de web teknolojileri içerisinde günümüzde insanların en çok tercih ettikleri arasında yer almaktadır.
| Php ile ekrana sadece “merhaba dünya” yazdıran bir kod parçası |
<!DOCTYPE html>
<html>
<body>
<?php
echo “MERHABA DÜNYA”;
?>
</body>
</html>
|
ASP
(Active Server Pages) Microsoft tarafından geliştirilen ve Windows sunucularda çalışan bu etkileşimli (dinamik) site yapmakta kullanılan web programlama dili, günümüzde microsoftun yaygın ticari ağı sayesinde gelişmiş bir yapıya sahiptir. Özellikle PHP ile kıyaslandığında güvenlik açısından e-ticaret sitelerinde tercihen kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra ASP ile yapılabilen her şey PHP ile de yapılabilir. Fakat aradaki en büyük fark ASP’nin ticari olarak desteklenmesidir. Web geliştiricileri tarafından tercihten öte mecburi olarak kullanılmasının tek nedeni; sunucu sistemlerde sağlanan güvenlik ve veritabanı işlemlerinde kullanıcı sayısının birkaç milyonu geçmesi durumunda daha sağlam veritabanı altyapısı sunmasıdır. Son zamanlarda çıkan ASP.NET ile ASP gitgide güçlenmiştir.Artık platform ya da kodlama bağımsızlığı kazanmaya çalışmaktadır.
SQL
Bu dil bir sayfa tasarlama dilinden öte veritabanına kayıtlar yapabilmek,kayıtları güncelleyebilmek,kayıtlar arasında aramalar yapabilmek için geliştirilmiş bir sorgulama dilidir. Günümüzde PHP ile MYSQL (veritabanı mimarisi) , ASP ile MSSQL veritabanları kullanılmaktadır. Bu veritabanları farklı görünse de ikisinde de SQL dili ile sayfa ile veritabanı arasında sorgulamalar yapılmaktadır. Bu dil sayesinde günümüzdeki sosyal medya araçları,etkileşimli web siteleri kayıtlarını düzenleyebilmektedirler.
FLASH
Web teknolojilerinden önce oyun sektöründe kullanılmaya başlanan ve tamamen animasyon yapmaya yönelik olarak geliştirilmiş bu grafik tabanlı tasarım ve programlama(actionscript) arayüzlerine sahip program sayesinde internette özellikle reklamcılık alanında birçok animasyon,banner,vb. tasarlanmaktadır. Tamamen flash (.swf) dosyasından oluşan siteler (otel siteleri,fotoğrafçı siteleri,vb. ) günümüzde çok sayıda olsa da animasyon artık internet siteleri için yeterli gelmemekle birlikte Flash eğer XML yapısından uzak ve diğer veritabanı mimarileriyle daha yakın bir yapıya bürünmedikçe ; internet ömrü sadece reklamcılık ve basit animasyon işleriyle sınırlı kalacaktır. Günümüzde birçok site de reklam gösterimlerinde olay,durum anlatımları ya da sadece görsel hareketlilik sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.
JSP (Java Server Pages) ya da JAVA
Web ya da genel amaçlı etkileşimli projeler geliştirmekte kullanılan teknolojiler mevcuttur. Fakat buraya kadar bahsi geçen tüm teknolojiler artık web de her an bir sayfada rastlayabileceğiniz betik ya da programlama dilleridir. Bu nedenle bu kavramların ne anlama geldiğini az çok bilmeniz ; internetin gelişimi ya da bir sitenin gelişimi için çok önemlidir.
Tarık Turan
